به گزارش پایگاه خبری تحلیلیسبلانمابه نقل ازکوثرخبر، رد پای هنر اسلامی را می توان همه جا دید؛ روستای مشکول یکی از روستاهای استان اردبیل در شهرستان کوثر است، یکی از تاریخی ترین آثار مذهبی را در خود جای داده است؛ منبری با قدمت 900 ساله.
برای دیدن این اثر عظیم فرهنگی و مذهبی باید راهی 40 کیلومتری از شهرستان کوثر را بپیمایی تا برسی به روستای مشکول.
منابرچوبی یکی از مهمترین آثار دوران اسلامی در ایران است که خلاقیت ها، نوآوری ها و زیبایی های هنر کار با چوب را به نمایش می گذارد.
صنعتگران مسلمان در تمامی زمینه ها تلاش می کردند تا با تاسی از رهنمودها و شیوه ی زندگی پیامبر اکرم (ص) به آفرینش آثار دست یازند؛ همچنان که خانه ی پیامبر سرمشق و الگوی معماران در ساخت مساجد گردید.
تلفیق توانایی آنها با خلاقیتهای بصری نظیر تعادل، تناسب، توازن وتقارن، منجر به خلق برخی شاهکارهای هنری شده است که یکی از آنها منبر مشکول میباشد.
منبر مشکول یکی از منحصربه فردترین شاهکارهای هنرهای چوبی ایران، بلکه جهان اسلام است که قسمتهای اعظم آن تا به امروز از گزند حوادث سالم باقی مانده است.
این منبر سند تاریخی هنرهای چوبی جهان اسلام میباشد و به دوره میانی اسلام بر میگردد.
در چهارچوب اصلی این منبر گره چینی، شباک کاری و در پایههای منبر با خط کوفی ساده، تزئینی و مشجری نوشتههایی از آیات قرآنی و اطلاعاتی در رابطه با نام سازنده، کاتب، حامی، تاریخ ساخت و قطعه شعری فارسی به خط کوفی نقر شده است.
تاریخ ساخت این منبر به سال ۵۴۱ قمری برمیگردد؛ این منبر که هم اکنون در مسجد روستای مشکول نگهداری می شود؛ در وضعیت فعلی به طول ۱۸۴ سانتی متر، عرض ۱۱۰ سانتی متر و ارتفاع ۲۲۶ سانتی متر می باشد و دارای تزئینات هندسی و گیاهی و کتیبه های خط کوفی است.
منبر مشکول در زمره منبرهای دارای درب ورودی با چهار پله و مسندگاه می باشد.
در ساخت این منبر، هیچگونه اتصالات فلزی به کار گرفته نشده و تمامی قطعات آن با تکنیک فاق و زبانه و به صورت قاب با اتصال کنجشکاف با یکدیگر بدون چسب چفت و بست شده اند.
با بررسیهای انجام شده منبر مشکول بصورت تقریبی از ۵۱۰ قطعه چوب ساخته شده که در حال حاضر ۲۶۵ قطعه از آن موجود است.
طویل ترین قطعه مربوط به چهارچوب منبر با طول ۲۲۶ سانتی متر و کوتاهترین قطعه نیز از تزئینات کنده کاری شده با طول ۶ سانتی متر می باشد.
مطالعات و شناسایی و تشخیص چوبهای منبر که از بخشهای مهم مطالعاتی بود و نویسنده شخصا انجام داده ، به صورت ماکروسکوپی (چشم مسلح) امکان پذیر نشد.
دلیل این امر وجود لایه حفاظتی بود که هر ساله به منظور نگهداری آن، روغن گیاهی (گردو) بر روی چوبها زده شده بود و این ماده روغنی تا حفره سلولی نفوذ کرده و چوبها تغییر رنگ داده و تیمار شده بودند.
لذا از کلیه مشخصات میکروسکوپیک نمونهها مطابق با خصوصیات میکروسکوپیک پهن برگان مطابق با روش کمیته آیو-وآ،(IAWA Committee, 1989) تشریح شدند.
تشریح چوبها با تبعیت از لیست ویژگیهای میکروسکوپی برای شناسایی حتی الامکان انجام شد و سپس از طریق مقایسه با لیست چوبهای (۱۹۹۸ Iawa ) چوب پهن برگان تشریح، شناسایی و تکمیل شدند. چوب گردو در قسمت پایهها و قطعات کنده کاری شده و چوب راش در قسمت گره چینی استفاده شده است. برای مرمت منبر از چوب محلی تبریزی نیز استفاده شده است.
پیشینه تاریخی منابر اسلامی موجود نشان میدهد منبر مشکول به لحاظ قدمت نسبتا زیاد، ارزش هنری و فنی که دارد، از اهمیت فوق العادهای برخوردار است.
این اثر با طرح های بدیع، نقوش متنوع، گره چینی دقیق و کتیبه های کنده کاری و با تزئینات انواع خط کوفی بی نظیر اطلاعات ذی قیمتی از هنر های چوبی و اعتقادات مذهبی از دوران خود در اختیار ما قرار می دهد.
اصل تقارن بارزترین ویژگی هندسی منبر مشکول می باشد که به بهترین نحو ممکن رعایت شده است.
صنعتگر و سازنده ی منبر با آگاهی ازعلم و خواص چوبها، آن را با اتصالات و ترکیب قطعات متعددی (گره چینی، کنده کاری) ساخته است تا گذشته از زیبایی بصری منبر، از نفوذ و انتقال رطوبت و گرما از قطعه ای به قطعه ی دیگر جلوگیری به عمل آورد و همین امر دوام و پایداری منبر را در مقابل عوامل مخرب محیطی به طرز شگفت انگیزی افزایش داده است.
در یکی ازکتیبه های منبر که متاسفانه بخشی از آن بین رفته به نام حامی و سفارش دهنده ی منبر برمی خوریم: ” ابرهیم شاه دو جهان “.
با استناد به این کتیبه می توان گفت شخص ابرهیم با لقب شاه دو جهان به احتمال زیاد بر منطقه ی وسیعی حکمفرمایی می کرده و محل حکومت وی نیز می بایست، شهر اسم و رسم داری بوده باشد.
شاید این کتیبه، به بازسازی و تصحیح بخشی از سلسله حکومتی سلجوقیان در منطقه کمک شایانی نماید.
این منبر به احتمال زیاد جهت اهداء به یک مسجد معروف ساخته شده و از مسیر جاده ارتباطی ابریشم به بخش فیروزآباد منتقل شده و بنا به دلایلی نامعلوم و به صورت اتفاقی در مسجد روستای مشکول ماندگار شده است.
مجموعه این عوامل فوق که در این مقاله به آنها اشارهای شد؛ این منبر را از لحاظ طراحی، کتابت، اجرا، انتخاب مواد اولیه مرغوب و سابقه تاریخی نسبتا زیاد، در مقام شاهکار هنرهای چوبی جهان اسلام قرار می دهد.
لذا شایسته است این اثر ارزشمند در زمینههای مرمت، معرفی و نگهداری مورد توجه قرار گیرد؛ تا حالا حمایت جدی از مسولین دیده نشده است.
امید است با الگوی برداری مناسب از آن در جهت ارتقاء، ترویج و اشاعه هنرهای چوبی برای هنر دوستان و علاقمندان مفید واقع شود.
مطالعه و تحقیق این اثر فاخر نزدیک به شش سال به طول انجامیده است. کتاب این اثر ارزشمند به کوشش مهندس مصطفی ملکی گلندوز چاپ شده است.
انتهای پیام/
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد