به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگ پایگاه خبری تحلیلیسبلان ما ، سوره قَمَر پنجاه و چهارمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء ۲۷ جای دارد. این سوره را قمر می‌نامند چون به معجزه شق القمر پیامبر اسلام(ص) اشاره می‌کند. آيات اين سوره بیشتر مربوط به انذار و تهديد است و از اقوام پیشین و بدحالی‌شان در روز قیامت هنگام بيرون شدن از قبرها و حضورشان براى حساب قیامت، به جهت پندگیری از آنها یاد می‌کند. اقوامی که نامشان در این سوره آمده، قوم عاد، قوم ثمود، قوم لوط و قوم فرعون است.
از آیات مشهور سوره قمر آیه‌ای است که می‌گوید قرآن براى پندآموزى آسان بیان شده است. این آیه چهار بار در این سوره تکرار شده است. در فضیلت تلاوت سوره قمر از جمله از پیامبر(ص) آمده كسى كه سوره قمر را یک روز در میان قرائت کند، در حالی وارد قیامت می‌شود که صورتش مانند ماه شب چهارده می‌درخشد.
معرفی
این سوره را به این دلیل قَمَر (ماه) نامیده‌اند که آیه نخست آن، از معجزه شق القمر (شکافتن‌شدن ماه) یاد می‌کند.
نام دیگر این سوره، اقتربت یا اقتربت الساعة است که از آیه اول گرفته شده است.
محل و ترتیب نزول
سوره قمر جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، سی و هفتمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، پنجاه و چهارمین سوره است و در جزء ۲۷ قرآن جای دارد.
تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره قمر ۵۵ آیه، ۳۴۲ کلمه و ۱۴۷۰ حرف دارد. این سوره از نظر حجمی جزو سوره‌های مُفَصَّلات (دارای آیات کوتاه) و در حدود نیم حزب قرآن است.
محتوا
آیات سوره قمر به جز دو آيه آخر (كه پرهیزکاران را وعده بهشت و حضور نزد خداوند می‌دهد) همگی مربوط به انذار و تهديدند. در اين سوره نخست به معجزه شق القمر اشاره شده است که رسول خدا(ص) آن را به سبب درخواست مردم انجام داد؛ اما همان‌ها او را ساحر خواندند و نبوتش را تكذيب کردند؛ چنان‌که از هواهاى نفسانى پيروى كردند، با اينكه خبرهاى تكان دهنده‌اى از اخبار روز قيامت و از داستان‌هاى امت‌های گذشته به گوششان خورده بود.
سپس خداوند برخی از این داستان‌ها را با عتاب بیان می‌کند و به داستان قوم نوح، عاد، ثمود، قوم لوط، و دودمان فرعون، و عذاب‌هاى دردناكى می‌پردازد كه به سبب تكذيب پيامبران بر سر آنان آمد. در ادامه آمده است قوم پيامبر اسلام نزد خدا عزيزتر از آنان نيستند، و اینان هم مانند آنان نمی‌توانند خدا را عاجز سازند.
آیه «فَكَيْفَ كَانَ عَذَابِي وَ نُذُرِ» (پس چگونه بود عذاب من و هشدارها[ى من]؟) در آیات ۱۶، ۲۱ و ۳۰ و آیه «وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّكِرٍ» در آیات ۱۷، ۲۲، ۳۲و ۴۰ تکرار شده است. برخی از مفسران از این تکرارها استفاده کرده‌اند که در تربيت، تكرار برخى مطالب ضرورى است. و در نقل تاریخ برای این که هدف اصلى که عبرت‌گرفتن است فراموش نشود؛ بعد از بيان هر بخش، نقطه اصلى تكرار شده است «لَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ» و قطعاً قرآن را براى پندآموزى آسان كرده‌ايم، پس آيا پندگيرنده‌اى هست؟
*إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ (آیه ۴۹)
معنای قَدَر در آیه
به باور نویسنده تفسیر المیزان معناى آيه اين است كه: ما هر چيزى را با مصاحبت قَدَر یعنی توأم با اندازه‌گيرى خلق كرديم. و قَدَر هر چيز عبارت است از مقدار و حدّ و هندسه‌اى كه از آن تجاوز نمى‌كند، نه از جهت زيادى و نه از جهت كمى، و نه از هيچ جهت ديگر، همان گونه که در آیه ۲۱ سوره حجر فرمود: («وَ إِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ »و هيچ چيز نيست مگر آنكه گنجينه‌هاى آن نزد ماست، و ما آن را جز به اندازه‌اى معين فرو نمى‌فرستيم. ) پس براى هر چيزى در خلقتش حدّى است محدود، كه از آن تجاوز نمى‌كند، و در هستی‌اش صراطى است كشيده شده كه از آن تخطّى نمى‌كند، و تنها در آن راه سلوک مى‌نمايد.(و تحت ضوابط حاکم بر خلقتش حرکت می کند وبه مسیر خلقتش ادامه می دهد.)
پاسخ به یک شبهه
علامه همچنین معتقد است که این آیه در مقام تعليل عذابِ مجرمين در قيامت است كه دو آيه قبل از آن سخن مى‌گفت گه اگر پرسیده شود چرا كيفر مجرمان در قیامت، ضلالت و سعير و چشيدن مسِّ سَقَر، شد؟ آیه پاسخ داده براى اينكه ما هر چيزى را به قدر خلق كرده‌ايم، و یكى از قَدَرها كه در انسان معين شده اين است كه خداوند او را نوعی خلق كرده كه با ازدواج و تناسل، افرادش زياد شود، و نيز مجبور باشد در زندگى دنيایی‌اش اجتماعى زندگى كند، و از زندگى دنياى ناپايدارش براى آخرت پايدارش زاد و توشه جمع كند، و نيز يكى ديگر از قدرها اين است كه در هر عصرى رسولى به سوى ايشان بفرستد، و به سوى سعادت دنيا و آخرت دعوتشان كند، هر كس دعوت آن رسول را بپذيرد رستگار گردد و سعادتمند شود، و داخل بهشت و در جوار پروردگارش قرار گيرد، و هر كس آن را رد كند و مرتكب جرم شود در ضلالت و آتش قرار گيرد.
تفاوت افعال خداوند با کار های ما
یاد آوری این نکته هم ضروری است که افعال و کارهای ما تابع قواعدى كلى و ضوابطى عمومى است، كه از وجود خارجى انتزاع مى‌شود، و اما افعال خداى تعالى اينطور نيست، بلكه فعل او عين وجود عينى خارجى است و علتی جز اراده و مشیت او ندارد و اصول و ضوابط كلى عقلى از فعل او گرفته مى‌شود، و بعد از فعل او است حاصل سخن این است که بعد از آنكه خدا عالمى آفريد، و نظامى در آن جارى ساخت، ما از آن نظام قوانينى كلى اتخاذ مى‌كنيم، پس قوانين ما بعد از فعل خدا و محكوم به حكم خدا است، نه اينكه آن ضوابط و قوانين حاكم بر فعل خدا، و جلوتر از آن باشد، و آیاتی مانند: (لا يُسْئَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَ هُمْ يُسْئَلُونَ)،(إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ما يَشاءُ)و (الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ) بیانگر و موید این ادعا است.
وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ
(آیه ۱۷) ترجمه: قطعاً قرآن را براى پندآموزى آسان كرده‌ايم؛ پس آيا پندگيرنده‌اى هست؟
عین آیه ۱۷ در آیات ۲۲و ۳۲ و ۴۰ سوره قمر تکرار شده است. در تفسیر این آیه آمده است منظور از آسان کردن قرآن این است که خداوند به گونه‌ای آن را بیان کرده که فهم مطالب برای عام و خاص مردم آسان است و هر یک به اندازه فهم خود چیزی از آن می‌فهمد.
در واقع انذارها و بشارت‌هایش صریح و گویا، داستان‌هایش واقعی و پرمحتوا، دلیل‌هایش قوی و محکم و منطقش متین است و آنچه برای تأثیرگذاشتن نیاز است در سخن قرآن جمع است.
تفسیر نور آسانی قرآن را از جهت تلاوت الفاظِ آسان و زیبا و داستان‌ها و امثال فراوان و انطباق با فطرت بشری دانسته است.
إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ* فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِندَ مَلِيكٍ مُّقْتَدِرٍ (آیه ۵۴-۵۵)
ترجمه: در حقيقت، مردم پرهيزگار در ميان باغ‌ها و نهرها، (۵۴) در قرارگاه صدق، نزد پادشاهى توانايند.
این آیات که از بخشش‌های مادی بهشتیان (باغ‌های وسیع و نهرهای جاری) و از نعمات معنوی آن (حضور در پیشگاه قرب ملیک مقتدر) سخن می‌گوید، در حال بشارت‌دادن به اهل تقواست که دو ویژگی را در خود دارد: نخست اینکه، بهشت جایگاه صدق است و هیچ‌گونه باطل و بیهودگی در آن راه ندارد و تمام وعده‌های خداوند در آنجا عینیت پیدا می‌کند. و دیگر اینکه: در آنجا نهایت قرب و نزدیکی معنوی و نه جسمانی به خدا وجود دارد.
ممکن است منظور از مقعدصدق در آیه راستی این خبر و بشارت و وعده ای باشد که به پرهیزگاران داده شده است. چنان چه عذاب وعده داده شده به مجرمان تخلف ناپذیر است.
داستان‌ها و روایت‌های تاریخی
رسالت نوح، تکذیب قوم، نفرین نوح، نزول طوفان، نجات نوح و یارانش (آیه‌های ۹-۱۵).
نپذیرفتن قوم عاد دعوت پیامبر را، نزول تندباد سهمگین و عذاب آنان (آیه‌های ۱۸-۲۰).
قوم ثمود و رد کردن دعوت پیامبران، معجزه ناقه و دستور به تقسیم آب، پی کردن شتر، نزول عذاب بر آنان (آیه‌های ۲۳-۳۱).
نافرمانی قوم لوط از دعوت پیامبر، نزول توفان سنگ بر آنان و نجات آل لوط، انذار لوط پیش از عذاب، درخواست قوم برای کامجویی از مهمانان لوط و نزول عذاب (آیه‌های ۳۳-۳۹).
فرستادن پیامبران به سوی آل فرعون، تکذیب آیات الهی از سوی آنان و نزول عذاب بر آنان (آیه‌های ۴۱- ۴۲).
فضیلت و خواص
در کتاب مجمع البیان از پیامبر(ص) نقل شده است كسى كه سوره قمر را یک روز در میان قرائت کند، در حالی وارد قیامت می‌شود که صورتش مانند شب چهارده می‌درخشد و هر کس آن را هر شب قرائت کند بهتر است و در قیامت در حالی می‌آید که چهره‌اش از سفیدی می‌درخشد.
همچنین ابن عباس از پیامبر(ص) نقل می‌کند: قاری سوره قمر در کتاب آسمانی تورات سپیدرو نامیده شده و در روزی که چهره‌ها سپید یا سیاه می‌شود، چهره قاری آن سپید و نورانی است.
از امام صادق(ع) نیز روایت شده است هر کس سوره قمر را قرائت کند، خداوند او را در حالی از قبرش خارج می‌کند که بر مَرکَبی از مرکب‌های بهشتی سوار شده است.
در تفسیر برهان برای قرائت این سوره خواصی چون محبوب شدن و آبرومند شدن نزد مردم و آسان شدن کارهای سخت ذکر شده است.
انتهای خبر/ ج