به گزارش سبلان ما ، فرهنگ عزاداری مردم اردبیل از گذشته های دور تا کنون از جایگاه ممتازی در کشور برخوردار بوده و مردم دارالارشاد از دیرباز ارادتی خالصانه به سرور و سالار شهید امام حسین (ع) و یاران باوفای او دارند.
مراسم سوگواری ایام محرم همه ساله در اردبیل بعد از عید قربان و همزمان با سالروز شهادت مسلم بن عقیل آغاز می شود، ناله های سوزناک ریش سفیدان و میدان داران دسته های عزاداری محله عالی قاپو اردبیل به همراه با دسته طبل و شیپور رخت عزا را بر تن دارالارشاد می پوشاند و عزاداری های اردبیلی ها تحت عنوان هفته خوانی در منازل ریش سفیدان محلات اردبیل رسما آغاز می شود.
هیات امنای مساجد سراسر استان نیز در کنار سیاه پوش کردن مساجد و دیوار کوچه ها، با دعوت از روحانیون و روضه خوانان آماده اقامه 10 روز عزای حسینی می شوند، حسینیه ها و تکایا نیز با حضور نوجوانان عاشورایی در کوی و برزن ضمن راه اندازی ایستگاه های صلواتی با فضاسازی مناسبتی، ارادت خود را به سید و سالار شهیدان ابراز می کنند.
مراسم سنتیطشت گذاری که مخصوص عزاداری دارالارشاد اردبیل است از روز ۲۷ ذی الحجه با حضور عزاداران و پیرغلامان حسینی به مدت سه روز در مساجد محلات شش گانه اردبیل برگزار می‌شود تا از شب اول محرم شاهد برگزاری مراسمات خاص عزاداری سید و سالار شهیدان در دهه اول محرم باشیم.
بیوک جامعی پژوهشگر و کارشناس تعزیه دارالارشاد با اشاره به قدمت عزاداری حسینی اردبیلیان می گوید: تاریخچه عزاداری مردم اردبیل به عصر صفویه باز می گردد بطوریکه از نظم و انضباط خاصی برخوردار بوده است.
وی می گوید: شبکه بندی شهر اردبیل در ان زمان شش محله اصلی شامل محلات سرچشمه، عالی قاپو، گازران، پیرعبدالملک، اوچدکان و طوی بود که هر کدام نیز دارای ده‌ها شعبه از محلات کوچکتر بودند، تعیین دقیق زمانبندی عزاداری‌های این محلات از جمله برنامه‌های طراحی شده در قرون گذشته است که تاکنون همچنان پایدار است.
این کارشناس فرهنگ عامه ادامه می‌دهد: هر کدام از این محلات پرچم قدیمی مخصوص به خود دارند، این پرچم‌ها عموماً به شکل سه ضلعی قائمند و در جنس‌های متفاوت مانند ترمه و مخمل بوده و دارای نقش و نگار خاص و منحصر به فردند. از مهمترین آنها بیرق محله گازران است که اهدایی نادرشاه افشار بوده و با خطوط عالی نوشته و زردوزی شده است.
جامعی در ادامه سخنان خود به برنامه های عزاداران حسینی در روزهای تاسوعا و عاشورا اشاره کرده و می گوید: بعد از پایان عزاداری محلات ششگانه طی هشت شب، هیئت‌ها و دسته جات عزاداری در شب تاسوعای حسینی در مساجد محلات همسایه تا پاسی از شب عزاداری می کنند و این عزاداری ها تا پخش اذان صبح ادامه پیدا می‌کند، از صبح تاسوعا آئین شمع گردانی توسط سوگواران سیدالشهدا(ع) و یارانش آغاز می‌شود، شرکت کنندگان با تهیه ۴۱ عدد شمع به درب ۴۱ مسجد شهر اردبیل به نیت برپا بودن ۴۱ خیمه امام حسین(ع) در کربلا عازم شده و با روشن کردن شمع عشق و ارادت خود را به ساحت سیدالشهدا و باب الحوائج حضرت عباس (ع) نشان می‌دهند.
این پژوهشگر و کارشناس تعذیه می گوید: همزمان با عاشورای حسینی، گروه‌های کثیری از عاشقان اهل بیت(ع) در نقاط مختلف شهر اردبیل با برپایی آیین‌های شبیه خوانی، فجایع خونین دشت کربلا را برای عزاداران ترسیم می‌کنند. آیین‌های سنتی شبیه خوانی روز عاشورا در اردبیل در میادین و یا مقابل مساجد در سه نوبت سپیده دم، ظهر و شامگاه عاشورا با شکوهی خاص اجرا می‌شود. مردم با شرکت در این آئین‌ها عاشورای حسینی را زنده نگه می‌دارند،گروه‌های عزادار در گذر از خیابان‌ها از سوی بانیان تکیه‌های بزرگ و خانواده‌های شهدا با چای و شربت نذری پذیرایی می‌شوند؛ پوشیدن رخت سیاه به ویژه کودکان نذری است که همچنان در میان مردم رواج دارد.
وی به آیین شبیه خوانی در ایام دهه محرم نیز اشاره کرده و ی گوید: تعزیه جناب مسلم ، تعزیه خروج امام از مدینه ، توبه حربن یزید ریاحی ، مجلس امان نامه ، وداع امام حسین ، تعزیه حربن یزید ریاحی ، تعزیه تنور خونین ، تعزیه ساربان ، تعزیه تشییع پیکر شهدای کربلا توسط قبیله بنی اسعد ، تعزیه شهادت علی اکبر و تعزیه اسارت اهل بیت امام از جمله شبیه خوانی‌هایی است که در گذشته بترتیب در ایام محرم به اجرا در می‌آمد اما امروزه تنها در ایام تاسوعا ، عاشورا ، دوازدهم محرم و اربعین مراسم شبیه‌خوانی برپا می‌شود.
بلبلی نویسنده کتاب عزاداری در اردبیل به تاریخچه ادبیات مرثیه اشاره کرده و می‌گوید: در دوران صفویه است که شاهد اوج شعر مرثیه در رثای امام حسین (ع) وشکل گیری روش‌های عزاداری جدید همچون سینه و زنجیر زنی، شبیه گردانی هستیم.
بلبلی می افزاید: در دهه اول ماه محرم به جز روزهای اول، نهم و جمعه ، هر روز به عزاداری یک محله از محلات ششگانه در سطح شهر اختصاص می‌یابد،دستجات عزاداری هر محله و شعب آن با توجه به موعد مقرر با در دست داشتن بیرق‌های سیاه و پرچم‌های مخصوص هر محله در مسیر‌های از پیش تعیین شده در سطح شهر به عزاداری می پردازند، این مراسم پس از اقامه نماز صبح در مساجد و برپایی محافل انس با قرآن کریم، قرائت زیارت عاشورا با راه اندازی دسته های طبل زنی آغاز و تا اقامه نماز مغرب و عشا در مسجد جامع اردبیل ادامه دارد.
این کارشناس تعذیه می‌گوید: در جلو این دسته‌ها گروه طبل و شیپور در حالی که افراد گرداننده آن لباس متحدالشکلی بر تن دارند و آهنگ‌های مخصوص عزاداری می‌نوازند حرکت می‌کنند، سپس بیرق و علم مخصوص هر محله حمل می‌شود و در پشت سر آن و جلو سینه زنان و زنجیرزنان ریش سفیدان محله حرکت می‌کنند. این دسته‌ها وقتی به مقابل مسجد محلات دیگر می‌رسند توسط ریش سفیدان آن محله در حالیکه پرچم مخصوص خود را حمل می‌کنند مورد استقبال قرار می‌گیرند و پس از پایان مراسم عزاداری و ترک آن مسجد تا محل مشخص توسط ریش سفیدان بدرقه می‌گردند.
ادبیات عاشورایی، ویژگی اصلی ادبیات اردبیل است
از مرحوم سلیم موذن زاده اردبیلی مداح نام آور اردبیلی در خصوص مداحی ومرثیه سرایی اردبیل روایت است که در قلمرو ادبیات عاشورایی، اردبیل دارای سهمی بزرگ و پربرکتی است. اگر ادبیات در نقاط مختلفی از این کشور مشخصات مخصوص به خود دارد ویژگی اصلی ادبیات اردبیل؛ ادبیات عاشورایی است.
دارالارشاد اردبیل از قدیم الایام دارای شاعران نام آور و پیرغلامان حسینی دلسوخته ای بود که اثارشان هنوز هم دل هر عزاداری را درد می آورد و پیرغلامان حسینی نیز با یاد و خاطره آنها در ایام حزن انگیز محرم و صفر به عزاداری می پردازند.
عشق و علاقه مردم اردبیل به جوهره دین و عرفان به ویژه مسایل مذهبی و وقایع تاریخی تشیع، سراسر شور و حماسه است و این مهمترین عامل و نقطه قوت ادبیات مرثیه، نوحه سرایی و خلق منظومه‌های حماسی بی نظیر ، ممتاز و بی همتا است به طوری که مراثی شکوهمند و پرشور این خطه که بر پایه عشقی جنون آسا و علاقه‌ای گسست ناپذیر نسبت به مقام رفیع حضرت سیدالشهدا (ع) استوار است دارای چنان فصاحت و بلاغتی است که اشعار هیچ نقطه‌ای از میهن ما در این زمینه به پایه و مرتبه آن نمی‌رسد.
در این میان عشق و علاقه و ارادت خاندان موذن زاده به آستان قدس حسینی(ع) بهعبدالکریم مؤذن اردبیلی نخستین مؤذن رادیوی ایران برمی گردد، صدای ملکوتی این پیرغلام حسینی و فرزندانش تا ابد از اذهان مسلمین از یاد نخواهد رفت.
رحیم موذن زاده فرزند ارشد خانواده همچون پدر، صدایش ماندگارش را وقف اذان کرد هرچند در ایام محرم از روضه خوانی و مرثیه خوانی نیز غافل نبود، اما عمده خدمت وی در اقامه اذان بود و زیباترین و کاملترین و طولانی ترین اذان های جهان اسلام از وی به یادگار مانده است.
نعیم، سلیم، داوود و محموددیگر فرزندان عبدالکریم بودند کهصدای سماوی خود را وقف عزاداری برای سید و سالار شهیدان کردند.
در میان فرزندان عبئالکریم ،داوود و سلیم موذن زاده از شهرت و آوازه جهانی برحوردار بودند، داوود موذن زاده فرزند کوچکتر خانواده که از 12 سالگی به مداحی روی اورده بود در سال 70 بعد از برگشت از سفر تبلیغی و اقامه عزای حسینی در جمهوری آذربایجان بر اثر عارضه قلبی دار فانی را وداع گفت،
سلیم موذن زاده میراث دار عبدالکریم بود که تا پایان عمر پرفروغش به عنوان مرصع خوان آستان حسینی همزمان به سه زبان فارسیريال اذری و عربی زینت بخش محافل حسینی در کشور بود. وی سال‌های جوانی و میان سالی خود را در شهرستان های تهران، اردبیل، تبریز و گِرمی مغان به مداحی و نوحه خوانی پرداخت و در نهایت در هشتاد سالگی بر اثر کهولت سن در دارالارشاد با جهان فانی وداع گفت و در قطه مفاخر دار الارشاد آرامید.
غلام ترابی،ارشد نوری، محمدباقر منصوری در کنار خاندان موذن زاده از جمله مداحان نام آور اردبیلی بودند که در کنار شاعران شهیری چون بیضای اردبیلی،یحیوی، انور و منزویمیدان داران فرهنگ عاشورایی در دارالارشاد بود و عمر خود را در این راه سپری کردند.
تجمع حسینیان اردبیل در تاسوعا و عاشورا
تجمع حسینیان اردبیل در تاسوعا و عاشورا، بزرگترین اجتماع دارالارشاد است که در ابتدای دهه 90به همت نهاد‌های فرهنگی مذهبی استان از جمله صدا و سیما، تبلیغات اسلامی و فرهنگ و ارشاد و با هماهنگی‌های صورت گرفته با رؤسا و هیئت امنای محلات ششگانه از سال ۱۳۹۰ شمسی به صورت یکپارچه و منسجم هر ساله با حضور قاریان بین المللی، سخنرانان برجسته اردبیلی و مداحان پیشکسوت و جوان دارالارشاد در میدان عالی قاپوی اردبیل برگزار می‌شود و طی این مراسم شعور و شور حسینی در عزاداران همزمان به اوج خود می رسد و دارالرشاد یکپارچه در غم و ماتم سالروز شهادت سید و سالار شهیدان فرو می رود.
شب عاشورا مراسم تعزیه داری در مسجد محله و یا کوچه‌های اطراف برپا می‌شود و صبح عاشورا عزادران حسینی در تکایا و مساجد زیارت عاشورا قرائت می‌کنند.
مراسم شاخسی (شاه حسین) و شبیه خوانی در اکثر میادین شهر و در محوطه مساجد برگزار می‌شود و مردم به دور میدان شبیه خوانی حلقه می‌زنند و با دیدن صحنه‌های نمادین شهادت امام حسین (ع) و اسارت اهل بیتش، اشک ماتم می‌ریزند.
در ظهر عاشورا مردم اردبیل پس از اتمام مراسم عزاداری، نماز ظهر را به یاد نماز ظهر عاشورا در خیابان امام به جماعت اقامه می‌کنند و پس از اتمام مراسم عزاداری، سفره‌های احسان و اطعام در خانه‌ها و مساجد محلات برپا می‌شود و شب عاشورا نیز مراسم شام غریبان در مساجد برگزار می‌شود.
در روزهای ۱۱ الی ۱۳ محرم، مراسم عزاداری ادامه دارد به طوری که در روز ۱۲ محرم از صبح تا ظهر تعزیه داری و مراسم دفن نمادین شهدای کربلا توسط عزاداران مسجد اعظم اردبیل در محلات ششگانه اجرا می‌شود و عزاداری تا اربعین حسینی در اکثر مساجد و منازل اردبیل ادامه می‌یابد.
عشق مردم این منطقه به حسین (ع) به آن اندازه است که در طول تاریخ این شهر و منطقه به شهر حسینی معروف شده و بسیاری از دوستداران حسینی از دور و نزدیک و حتی از کشور‌های همسایه برای شرکت در این عزاداری‌ها به شهر اردبیل مسافرت می‌کنند.
مراسم شاخسی واخسی (شاه حسین و وای حسین) و شبیه‌خوانی در اکثر میادین شهر و در محوطه مساجد برگزار می‌شود و مردم به دور میدان شبیه‌خوانی حلقه می‌زنند و با دیدن صحنه‌های نمادین شهادت امام حسین (ع) و اسارت اهل بیتش اشک ماتم می‌ریزند.
گزارش: مهدی جدی
انتهای پیام/ج
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد