16:42 - 1391/08/14
کد خبر: 1079

ضعف کیفی کتابخانه های عمومی اردبیل/چالشهای توسعه فرهنگ مطالعه

در حالی که کتابخانه های دیجیتالی با گستره چشمگیر در کشورهای پیشرفته رو به افزایش است، 66 کتابخانه عمومی فعال در استان اردبیل علاوه بر فاصله با استانداردهای جهانی در ارائه خدمات با ضعف کیفی محسوسی مواجه است.

به گزارش سبلانه ، یکی از مولفه های دانش و آگاهی از تغییرات پیرامون کتاب است که زمینه بازبینی اطلاعات ذهنی افراد را فراهم کرده و با افزایش دانش مسیر رشد و تعالی را برای افراد فراهم می کند.

دسترسی به کتب روز دنیا، تسهیل در تهیه کتب، ارتباط با مراجع تخصصی و تاریخی، فضای مناسب مطالعاتی و ایجاد زمینه عدالت مطالعاتی از جمله مولفه هایی است که در استانداردسازی فضاهای کتابخانه ای به عنوان مراجع نگهداری کتاب در نظر گرفته می شود.

طبق استانداردهای جهانی برای هر 10 هزار نفر لازم است یک کتابخانه وجود داشته باشد که در استان اردبیل وجود تنها 66 کتابخانه موجب شده برای هر 22 هزار نفر یک کتابخانه دایر شود.

شهروندان اردبیلی معتقدند کمبود فضای کتابخانه ای موجب شده کتابخانه ها به جای پرداخت تخصصی به زمینه فعالیت خود تبدیل به محل مطالعه دانش آموزان و دانشجویان در فصل امتحانات شوند.

 

کتابخانه مرکزی اردبیل فعالیت تخصصی ندارد

معصومه پایدار دانشجوی رشته مکانیک و یکی از شهروندان در این خصوص می گوید کمبود فضای مطالعه موجب شده کتابخانه مرکزی از رسالت اصلی خود به عنوان کتابخانه مختص دانشگاهیان فاصله گرفته و به شکل کتابخانه های عمومی دیگر ارائه خدمات کند.

کتابخانه مرکزی اردبیل بزرگترین کتابخانه استان است که در 10 هزار متر مربع و در چهار طبقه در سال 87 تاسیس شد تا بیشتر فعالیت و حتی سهم عضویت خود را به دانشجویان و افرادی با حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی اختصاص دهد اما در سالهای اخیر با جهش قابل توجهی در فعالیتهای خود علاوه بر اینکه فضای تخصصی خود را تغییر داده وزنه اعضای دانش آموزی آن به دانشجویان سنگینی می کند.

پایدار اضافه کرد: نبود فضای کافی برای مطالعه دانشجویان در دانشگاهها می توانست توسط کتابخانه های عمومی مرتفع شود که در حال حاضر ضعف کیفی هر دو گروه کتابخانه ها موجب شده دانشگاهیان برای تصاحب یک صندلی مطالعه با دانش آموزان رقابت کنند.

اظهارات این دانشجو در حالی است که ظرفیت مطالعاتی کتابخانه مرکزی 150 نفر برای خانمها و 250 نفر برای آقایان است و با توجه به جمعیت دانش آموز و دانشجوی استان فضای مطالعاتی استان یک سوم استاندارد جهانی است.

تامین کتب دانشگاهی وظیفه کتابخانه عمومی نیست

یک دانشجوی رشته معماری نیز در گفتگو با خبرنگار مهر علاوه بر مشکلات فضای مطالعه نبود کتب مناسب را از جمله مهمترین ضعفهای خدمات رسانی کتابخانه های عمومی می داند.

احد محمدی اصل تصریح کرد: کتب سرفصل دروس دانشگاهی، کتب کمک درسی و کتب پایه رشته های مختلف تحصیلی از جمله حداقلهایی است که در کتابخانه های عمومی حتی در کتابخانه مرکزی رعایت نمی شود.

اما با وجود اینکه رسالت تمامی کتابخانه ها پاسخگویی به نیاز مراجعان خود است مدیر کل کتابخانه های عمومی استان اردبیل تهیه کتب دانشگاهی را وظیفه کتابخانه های عمومی نمی داند.

صادق فرهمند امین در این خصوص گفت: تامین کتب دانشگاهی وظیفه دانشگاهها است و اگر دانشجویان در تهیه کتاب با مشکل مواجه اند به ضعف کیفی کتابخانه های دانشگاهی آنها بر می گردد.

به گزارش مهر،وی اضافه کرد: دانشجویان می توانند خرید کتب مورد نیاز خود را در طرح "کتاب من" درخواست کنند تا در سریع ترین زمان ممکن کتاب درخواستی به صورت امانت در اختیار فرد متقاضی قرار بگیرد.

فضاهای کتابخانه ای اردبیل یک سوم استاندارد جهانی است

این مسئول همچنین با اشاره به استاندارد جهانی هشت متر مربع فضای کتابخانه ای برای هر 100 نفر در این خصوص گفت: در این استان برای هر 100 نفر 2.3 متر مربع فضای کتابخانه ای وجود دارد که یک سوم استاندارد جهانی است.

وی تصریح کرد: با اتمام پروژه های در دست ساخت می توان نسبت یک سوم فعلی را به 50 درصد استانداردهای جهانی رساند.

فرهمند امین با اشاره به ضرورت توسعه فضاهای مطالعه ای و کتابخانه ای در این استان در خصوص پروژه های عمرانی کتابخانه های ادامه داد: در حال حاضر 15 پروژه عمرانی که چهار مورد آن کتابخانه عمومی و 13 مورد کتابخانه روستایی است در دستور کار قرار گرفته است.

 

وی با تاکید به نیاز استان به افزایش فضاهای کتابخانه ای عنوان کرد: در ده سال گذشته فضای کتابخانه ای استان از 14 هزار و 445 متر مربع به 28 هزار و 715 متر مربع رسیده و با اتمام پروژه های در دست ساخت به 37 هزار متر مربع افزایش خواهد یافت.

تشدید محرومیت در روستاها

با وجود اینکه حجم عمده پروژه های احداث کتابخانه به مناطق روستایی اختصاص دارد علاوه بر شهرستانها نبود کتابخانه در برخی بخشها و روستاهای استان موجب شده است محرومیت دسترسی به یار مهربان در این مناطق تشدید شده و عدالت مطالعاتی برقرار نشود.

یکی از شهروندان در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: در حالی که در مدارس و دانشگاه به مطالعه توصیه می شود نبود امکانات موجب شده سطح علمی دانش آموزان در مناطق محروم کاهش پیدا کند.

علی دوستدار اضافه کرد: گرانی کتاب در سالهای اخیر نیز موجب شده خرید کتاب به غیر از کتب ضروری مدرسه و دانشگاهی به صورت بسیار محدود انجام شود.

این شهروند معتقد است در صورتی که مسئولان برای مناطق محروم برنامه ریزی های مناسبی نداشته باشند نسل بعدی با موج کم سوادی قابل توجهی در بین درس خوانده های این مناطق مواجه خواهد بود.

ضرورت فرهنگ سازی مفید؛ توجه به خروجی برنامه ها

بررسی نحوه جلب مشارکت عموم مردم برای ساخت کتابخانه نشان می دهد ساخت کتابخانه به مانند ساخت مدرسه و مسجد به درستی فرهنگ سازی نشده و فعالیت کتابخانه های عمومی استان برای معرفی خود محدود به عضو گیری بوده است.

یک کارشناس کتاب در این خصوص تصریح کرد: اگر در حال حاضر سرانه مطالعاتی استان فاصله نجومی با استانداردهای جهانی دارد بخش عمده آن به دلیل ضعف برنامه های فرهنگ ساز در این حوزه است.

صمد دانش یار ادامه داد: در حال حاضر مسئولان برنامه ریز این حوزه با اذعان به مشکلات جاری اقدامی طراحی شده برای فرهنگ سازی  موضوع مطالعه انجام نمی دهند.

وی با یادآوری یکی از مهمترین طرحهای در حال اجرا، طرح اهدای کتاب افزود:این طرح حتی در سطح شهر نیز اطلاع رسانی نشده و زمینه تشویقی برای انجام آن اجرا نمی شود.

طرح جستجوی ملی کتاب کارشناسی نیست

دانش یار اضافه کرد: علاوه بر ضعف گسترده در فرهنگ سازی طرحهای اجرایی کتابخانه های عمومی که بیشتر به شکل ملی ارائه می شود از ضعف کارشناسی رنج می برد.

به گفته این کارشناس تاخیر 45 روزه تهیه کتاب در طرح" کتاب من" ، عدم اطلاع رسانی کافی مسابقات نویسندگی و کتاب خوانی، معرفی حداقلی امکانات موجود در کتابخانه ها و نبود ارتباط کافی بین مدارس و دانشگاهها با کتابخانه های عمومی استان از جمله معضلاتی است که رفع آن به تدبیر مسئولان این حوزه نیازمند است.

دانش یار ادامه داد: طرح جستجوی کتاب از طریق شبکه ملی در حال حاضر موجب شده ساماندهی قبلی کتابخانه های عمومی با مشکل مواجه شود و به دلیل قطع مکرر اینترنت در اردبیل استفاده از آن عملا بی فایده باشد.

 

ظرفیت انجمن خیران کتابخانه ساز برای مشارکت مردمی

در پی جدایی نهاد کتابخانه های عمومی کشور از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و فعالیت این نهاد به عنوان یک نهاد غیر دولتی تجهیز کتابخانه های عمومی در مقابل تحولات سریع حوزه کتاب یکی از مشکلاتی است که بیشترین تاثیر آن در کتابخانه های استانهای محروم مشاهده می شود.

این موضوع موجب شده است انجمن خیرین کتابخانه ساز به منظور تجهیز و ساخت کتابخانه های استان به تازگی فعالیت خود را در راستای جلب مشارکتهای مردمی آغاز کند.

کارشناسان این حوزه معتقد است موفقیت عملکرد این انجمن در سایه فرهنگ سازی میسر خواهد شد و در صورت بی توجهی به خلاهای فرهنگی جذب مشارکت مردمی به شکل مقطعی خواهد بود.

در حال حاضر از جمعیت 1.5 میلیون نفری استان اردبیل 70 هزار نفر عضو کتابخانه های عمومی استان هستند که در مقایسه با عضویت 40 درصدی در کشورهای پیشرفته سهمی در حدود پنج یا شش درصد از جمعیت را به خود اختصاص داده که رقم بسیار پایینی است.