اصغر شکیبا مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران شعبه استان اردبیل در گفتگو با سبلان ما ،به بازخوانی کودتای ۳ اسفند پرداخت و گفت: نگاهی به نقشه جغرافیایی قرن 19 بیانگر این نکته مهم است که در دنیا تنها چند کشور بزرگ وجود داشته است و کشورهایی چون انگلیس به خاطر منافع خود درصدد تجذیه این کشورها بودند.
وی به کتاب «ایران فنا ناپذیر» نوشته ژنرال استیپ وارن نویسنده معاصر امریکایی،اشاره کرد و گفت: هر ارتشی در زمان صفویه به سمت اصفهان میآمد در راه میماند بطوریکه در آن دوران در کازرون، پرتقالیها متوقف شدند، انگلیسیها در جنگ اول هنگام گذر از بلوچستان، دچار مشکلات زیادی شدند چراکه کویرها، دشتها و کوهها،همچون سد محکمی از ایران صیانت می کردند.
شکیبا به وحشت انگلیسی ها از ایران در ان دوران اشاره کرد و گفت: دستیابی نیروهای سرخ به خلیجفارس، مقابله با نفرت مردم هندوستان از انگلیس و نفت ایران از جمله عواملی بود که انگلیسیها برای در دست گرفتن وضعیت تحت سلطه خود تصمیم به کودتا در کشور ما گرفتند.
وی در ادامه سخنان خود به نحوه به قدرت رسیدن رضاخان در ایران اشاره کرد و گفت: سه روز قبل از کودتا رضاخان از مهرآباد به قصری در فرحآباد نزد احمد شاه میرود و به او میگوید هیچ خطری متوجه شما نیست و ما میآیم و تهران را میگیریم.
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران شعبه استان اردبیل به زمینه های کوتای 3 اسفند اشاره کرد و گفت: زمینههای این کودتا را باید از انقلاب مشروطه در نظر گرفت چراکه این کودتا از ناکامی انقلاب مشروطه دنبال کردمی شد
وی افزود: در این بازه چه عوامل داخلی و چه عوامل خارجی زمینه شکلگیری این کودتا را آماده کردند. بنابراین ما باید ابتدا دوره قاجار و وضعیت داخلی و خارجی و سیاستخارجی این دوره را مورد بررسی کنیم.
شکیبا گفت: وضعیت ساختار داخلی ایران در دوران قاجار یک وضعیت استبدادی، دیوان سالاری، فقر گسترده، سیاستخارجی بیبرنامه و اقتصاد متلاشی بود.
وی با بیان اینکه در نهضت مشروطه یک ایدئولوژی مبهم مبتنی بر عدالتخانه و مبارزه با استبداد شکل گرفته بود، گفت: نهایتا مشروطه به ناکامی گرایش پیدا کرد.
شکیبا به عوامل خارجی کودتای 3 اسفند اشاره کرد و گفت: در این کودتا عوامل داخلی بسترساز آن بود و با فراهم کردن زمینه های لازم میدان عمل را به انگلیسی ها واگذار کردند.
وی از جریان روشنفکری بعد از مشروطه به عنوان عامل داخلی و بسترساز کودتا نام برد و گفت: همین گروه برای قدرت افزایی رضاخان زمینه سازی کردند.
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران شعبه استان اردبیل در ادامه سخنان خود گفت: تسلط رضاخان بر مقدارت مردم ایران با کودتای سوم اسفند آغاز شد. این کودتا که درست 14 سال پس از انقلاب مشروطه رخ داد، بنیان بسیاری از دستاوردهای مشروطه را بر باد داد.
وی گفت: پیش از وقوع انقلاب مشروطه و کشف نفت در ایران، عدهای از انگلیسیها بر این باور بودند که ایران باید به گونه ای اداره شود تا از نظر نظامی و سیاسی در مدار منافع بريتانيا قرار گیرد ال آنها بتوانند با استیلا بر مرزهای شرقی ایران همجوار با هندوستان بود صیانت و از تهاجم نیروی ثالث به مرزها جلوگیری کنند.
شکیبا به کانون سیاست شوروی نیز اشاره کرد و گفت: انگلیس برای تسلط بر ایران این شائبه را دامن زد که اگر انگلیسیها پای خود را از ایران بیرون بکشند بلشویسم ایران را تسخیر خواهد کرد.
وی گفت: انگلیسیها از فضای بعد از مشروطه استفاده کردند تا با خارج کردن شوروی از صحنه تحولات منطقه هویت ایرانی را از ملت بگیرند و دولتی وابسته به منافع امپراتوری بریتانیا را ایجاد کنند.
شکیبا از تشکیل دولتی پادگانی در ایران و تحقیر ایران و ایرانی دو روی یک سکه سیاست انگلیس در ایران عنوان کرد و گفت: اگر در دوره مشروطه به دلیل حضور روسیه تزاری، سیاست بیثبات کردن کشور برای پیشبرد اهداف اقتصادی سرلوحه کار بریتانیا قرار داشت، اینک باید در غیاب رقیب، دولتی وابسته روی کار میآمد. این دولت وابسته لزوما میبایست متکی بر ارتشی متحدالشکل باشد که با قدرت نظامی اعمال حاکمیت کند.
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران شعبه استان اردبیل در پایان سخنان خود به پیامدهای کودتای سوم اسفند پرداخت و گفت: دستگیری گسترده شخصیتهای برجسته سیاسی، در تهران، ایجاد ارتش متحدالشکل،سرکوب کلیه شورشها و مبارزات آزادی بخش، سلطه همه جانبه انگلیسیها در ایران، شتاب هرچه بیشتر روند قدرتگیری رضاخان از جمله پیامدهای کودتای سوم اسفند در ایران بود.
وی عبرت از تاریخ را راهگشای نجات از فتنه های پیش رو عنوان کرد و گفت: مطالعه تاریخ، بصیرت می آورد و این بصیرت منجر به رهایی انسان از دان فاتنه های دشمنان می شود بنابراین بازخوانی وقایع تاریخی در واقع راه نجات کشور در عبور از پیچ های تاریخی پیش رو است.
انتهای پیام/ج